Stanisław Lem

Czy człowiek ma szansę w konfrontacji z nową technologią? „Opowieści o pilocie Pirxie” na zakończenie Roku Stanisława Lema

Dobiega końca Rok Stanisława Lema. Tym samym kończy się organizowana w Częstochowie akcja Jeszcze Więcej Lema. Ostatnie więc spotkanie dyskusyjne zostanie poświęcone zbiorowi opowiadań „Opowieści o pilocie Pirxie”. Dyskusja o książce odbędzie się 30 grudnia 2021 w Ośrodku Promocji Kultury.

„Opowieści o pilocie Pirxie” to jedna z najbardziej lubianych książek Lema. Zbiór opowiadań ukazał się po raz pierwszy w 1968 roku nakładem Wydawnictwa Literackiego. Książa stanowi przedmiot dyskusji w ramach akcji Jeszcze Więcej Lema. Spotkanie odbędzie się 30 grudnia 2021 w Ośrodku Promocji Kultury.

Opowieści o pilocie Pirxie

Książka opowiada przygody tytułowego pilota-kosmonauty, Pirxa. Bohater opowiadań przypomina każdego z nas. Nie ma w sobie nic z herosa i zdarza mu się wpadać w panikę. Jednak w decydujących momentach dzięki inteligencji, a czasem dzięki łutowi szczęścia, udaje mu się znaleźć wyjście z opresji.

Pirx dojrzewa na naszych oczach, a wraz z nim dojrzewają problemy, z którymi się boryka. Pilot musi bowiem dowieść wartości niedoskonałego człowieczeństwa w konfrontacji ze światem maszyn i maszynowego myślenia. Bohater opowiadań Lema udowadnia tym samym, że człowiek ma szansę w konfrontacji z bezkresnym i zimnym kosmosem, a także to, że nasze słabości czasem mogą być naszą siłą.

— Kiedy śni mi się ktoś i zadaję mu pytanie, nie znam odpowiedzi, dopóki nie padnie z jego ust, a przecież ten śniony człowiek nie istnieje poza moim mózgiem i jest tylko czasowo wyodrębnioną jego częścią — czytamy we fragmencie opowiadania „Terminus”, dostępnym w serwisie Lem.pl, poświęconemu twórczości pisarza. — Każdy rozszczepia się tak niemal co dzień, a właściwie co noc — dając początek chwilowym, na użytek jednego majaku powstałym pseudoosobowościom. Mogą to być istoty wymyślone — albo wzięte z jawy. Czy nie śnią nam się nieraz umarli? Czy nie prowadzimy z nimi rozmów?

Pytania o człowieka i jego miejsce w kosmosie

— Sprawa, o którą Lemowi chodzi przede wszystkim, daje się od biedy ująć w pytaniach: czym jest człowiek? Jakie są jego granice? — pisał Marcin Bajerowicz w recenzji książki, opublikowanej na łamach czasopisma „Nurt” w 1972 roku. — Czy jest możliwy jakiś szczęśliwy finał, jakiś ostateczny sukces technologicznej i cywilizacyjnej ekspansji człowieka poza Ziemię? Jaka jest jego sytuacja w świecie? Są to pytania, które stawia sobie Lem — filozof. I filozofem jest ten pisarz nade wszystko.

Lem bowiem w swoim zbiorze opowiadań przedstawia świat, w którym loty kosmiczne są już czymś powszednim. Dlatego ludzie mierzą się już z innym rodzajem problemów. Pojawiają się też inne pytania niż te o możliwości zasiedlania przestrzeni komicznej czy lotów turystycznych.

— Opowieści o Pirxie, tak jak większość książek Lema, są opowieściami o poznaniu. To, co je odróżnia od pozostałych utworów, to, moim zdaniem, nacisk kładziony na punkt widzenia właściwy bohaterowi dramatu poznania — pisze Jerzy Jarzębski w posłowie „Pirx i sekrety człowieczeństwa”. — Lem pyta w tych historiach, co to znaczy nie: poznawać w ogóle, ale — poznawać po ludzku, po ludzku widzieć świat, reagować nań, działać i oceniać.

Nieplanowany zbiór opowiadań

Pierwsze trzy opowiadania („Test”, „Patrol”, „Albatros”), których bohaterem jest pilot Pirx, pojawiły się w 1959 roku w tomie „Inwazja z Aldebarana”. „Opowieści o pilocie Pirxie” jako osobna książka po raz pierwszy zostały opublikowane w 1968 roku w Wydawnictwie Literackim. Pierwsze wydanie nie zawiera jednak opowiadania „Ananke”, które po raz pierwszy ukazało się w wydanym trzy lata później zbiorze opowiadań „Bezsenność”. W „Opowieściach o pilocie Pirxie” pojawiło się w wydaniu rozszerzonym z 1973 roku.

— Z wyjątkiem dwóch, trzech opowiadań jest to zbiór niezbyt szczęśliwy — komentował swój utwór sam Stanisław Lem. — Zamierzałem napisać jedno, najwyżej dwa opowiadania, a tymczasem rzecz niespodziewanie dla mnie samego nagle się rozrosła. To więc, co jest naturalne w opowiadaniu, w cyklu musi już zdradzać pewną nienaturalność. Właściwie tylko dwa fragmenty mi się do dzisiaj podobają: „Ananke” i „Terminus”.

Jeszcze Więcej Lema

W 2021 roku świętujemy jubileusz 100. rocznicy urodzin Stanisława Lema. Polski parlament ustanowił obecny rok Rokiem Stanisława Lema. Dlatego wydarzenie to obchodzimy w Częstochowie pod hasłem „Jeszcze Więcej Lema”.

Zachęcamy tym samym do wspólnego świętowania obchodów rocznicy urodzin najwybitniejszego przedstawiciela polskiej fantastyki i jednego z najpopularniejszych pisarzy science fiction na świecie.

W związku z tym wspólnie z Filią nr 7 Biblioteki Publicznej im. dra Władysława Biegańskiego w Częstochowie przygotowujemy cykliczne dyskusje o wybranych książkach Lema.

Dyskusja o książce w Ośrodku Promocji Kultury

Najbliższa i zarazem ostatnia już dyskusja zostanie poświęcona zbiorowi opowiadań „Opowieści o pilocie Pirxie”. Wydarzenie odbędzie się w Ośrodku Promocji Kultury Gaude Mater w Częstochowie 30 grudnia 2021. Zaczynamy o godzinie 18.00. Wstęp na wydarzenie jest bezpłatny. Przypominamy jednak o obowiązującym reżimie sanitarnym.

Wszelkie zasady, dotyczące limitu osób czy innych zaleceń, publikujemy w specjalnie przygotowanej podstronie. Polecamy również sprawdzać bieżące informacje i aktualizacje w Kalendarzu Wydarzeń.

Szczegóły na temat akcji Jeszcze Więcej Lema można przeczytać w naszym tekście „Rok Stanisława Lema 2021 – dyskusje o twórczości polskiego pisarza”. Zachęcamy również do udziału w dyskusjach na specjalnie stworzonej grupie na Facebooku — Rok Lema w OPK Gaude Mater.

___
fot. udostępnione przez Wojciecha Zemka (Wikimedia, CC BY-SA 3.0)

Skip to content